وقتی از گردشگری روستایی صحبت می کنیم، منظورمان دقیقا چیست؟ - وبلاگ فروش

به گزارش وبلاگ فروش، در قرن اخیر گردشگری آنچنان توسعه پیدا نموده که در سراسر دنیا به عنوان یک صنعت موردتوجه قرار گرفته است. صنعتی که می تواند مسائل بسیاری از قبیل بی کاری، پایین بودن سطح عایدی سرانه و کمبود عایدی کشورها را به راحتی جبران نموده و موجب ایجاد عایدی، اشتغال زایی، رشد بخش خصوصی و توسعه زیرساخت کشورها گردد. به همین علت است که امروزه دولت ها در پی آن هستند با برنامه ریزی صحیح و حساب شده توریسم و گردشگری را در کشورشان توسعه دهند. گردشگری انواع متعددی دارد که یکی از محبوب ترین آن، گردشگری روستایی است. اهمیت و محبوبیت این نوع گردشگری تا آنجاست که بسیاری از متخصصان حوزه گردشگری معتقدند روستاها در آینده به یکی از مهم ترین مقاصد گردشگران تبدیل خواهند شد.

به علت اهمیت این موضوع و از آنجاکه کشورمان ایران با در اختیار داشتن منطقه ها روستایی و فضاهای طبیعی بکر پتانسیل توسعه این گردشگری را دارد، در اتاق خبر مجله گردشگری وبلاگ فروش با دکتر محمدرضا رضوانی، نایب رئیس انجمن علمی گردشگری ایران و استاد دانشگاه تهران پیرامون این گردشگری، تحقق آن و نقش آن در توسعه روستاها صحبت نموده ایم.

گردشگری روستایی به چه معناست؟

دکتر محمدرضا رضوانی با بیان اینکه، تعاریف متعددی از این مدل گردشگری ارائه شده گفت: برخی از این تعاریف، هرگونه گردشی که در نواحی روستایی انجام می گیرد را گردشگری روستایی می نامند که البته نقدهایی به این تعاریف وارد است. از این رو، در ارائه تعریف مناسبی از این مقوله، باید گفت این نوع گردشگری معرف زندگی، فرهنگ، هنر و میراث منطقه ها روستایی است و جامعه محلی را از لحاظ اجتماعی و مالی بهره مند می سازد؛ ضمن اینکه، ارتباط بین گردشگران و جوامع محلی را برای غنی سازی تجربه گردشگران فراهم می نماید.

این استاد دانشگاه تهران ادامه داد: در تعریفی که به وسیله سازمان جهانی گردشگری ارائه شده هم به پیوند فعالیت و تجربه بازدیدنمایندگان با طیف وسیعی از محصولات مبتنی بر طبیعت، کشاورزی، ماهیگیری و سبک زندگی روستاییان تاکید دارد. با اتکا براین تعاریف می توان ویژگی هایی را برای گردشگری روستایی برشمرد که یکی از مهم ترین آنها روستاپایه بودن فعالیت ها و محصولات گردشگری روستایی است که باید دارای ویژگی های خاصی باشد. در این نوع گردشگری گردشگران علاقه ویژه ای به ارتباط با جوامع محلی دارند و علاقه مند هستند با شیوه زندگی افراد بومی آشنا شوند. ضمن اینکه، گردشگران روستایی تمایل دارند در فعالیت های معمول زندگی روستاییان مشارکت نمایند، به همین علت است که غلبه کسب وکارهای خرد و خانگی در این نوع گردشگری موردتاکید قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه این نوع گردشگری انواع مختلفی دارد و با توجه اینکه حدود 80 درصد عرصه های طبیعی در سطح جهان را روستاها تشکیل داده اند، بسیاری از مطالعات گردشگری پیرامون گردشگری در نواحی روستایی انجام گرفته، توضیح داد: این مقوله برای طیف وسیعی از فعالیت های گردشگری مانند گردشگری کشاورزی، گردشگری فرهنگی، خلاق، گردشگری غذا و اکوتوریسم به کار برده می گردد.

ارتباط بین گردشگری و توسعه روستایی

رضوانی اضافه نمود: با توجه به تحولاتی که در چند سال گذشته، به لحاظ فکری، فرهنگی و اجتماعی در عرصه جهانی رخ داده، ذائقه گردشگران تغییر نموده و برخلاف گذشته گردشگران امروزی در پی تجربه کردن فضاهای تازه هستند که در این میان طبیعت گردی در فضاهای روستایی نقش مهمی را ایفا می نماید. بنابراین، از یک سو منطقه ها روستایی با توجه به منابع طبیعی و غنی فراوانی که در اختیار دارند، برای توسعه این نوع گردشگری عرصه خوبی محسوب شده و از سوی دیگر، گردشگری با توجه به ماهیتی که دارد فرصت بسیار مناسبی برای توسعه منطقه ها روستایی است و می تواند به تتازه حیات روستاها، ایجاد اشتغال و عایدی افراد بومی یاری کند.

این محقق و پژوهشگر با تاکید بر اینکه، گردشگری روستایی به حفظ میراث طبیعی و فرهنگی یاری نموده و برای زنان و جوانان فرصت های مناسبی را فراهم خواهد نمود، گفت: پژوهش ها حکایت از آن دارد که جمعیت شهری چه در سطح جهان و چه در داخل کشور در حال توسعه است و پیش بینی شده که تا سال 2050 حدود 86درصد جمعیت جهان شهرنشین خواهند بود. از این رو، با توجه به شرایط زندگی شهری احتیاج به سفر در طبیعت و منطقه ها روستایی به مراتب بیشتر خواهد شد. اینجاست که وجود منطقه ها روستایی در فراهم کردن فرصت های گردشگری برای جوامع شهری در حال توسعه اهمیت می یابد. ضمن اینکه، این جمعیت شهری بازار بسیار خوبی را برای گردشگری روستایی فراهم می نمایند.

گردشگری با رویکرد توسعه پایدار

رضوانی با بیان اینکه در گردشگری اساسا روینمودهای مختلفی وجود دارد، ادامه داد: در مقابل رویکرد گردشگری انبوه که آثار نامطلوب اجتماعی، مالی و محیط زیستی به همراه دارد، روینمودهای جایگرینی وجود دارد که پایدارتر هستند. به این معنا که ملاحظات اجتماعی، مالی و محیط زیستی را در نظر دارند. این روینمودها شامل گردشگری اجتماع محور، گردشگری پایدار، خلاق و گردشگری هوشمند است. بنابراین، یکی از این روینمودها که با شرایط منطقه ها روستایی سازگار بوده و می تواند تجلی واقعی مفهوم گردشگری روستایی باشد، این نوع از گردشگری اجتماع محور است. در این نوع گردشگری، جامعه، مردم و نهادهای محلی در برنامه ریزی و مدیریت گردشگری نقش موثری داشته و از منافع آن بهره مند خواهند شد.

نایب رئیس انجمن علمی گردشگری ایران توضیح داد: معیارهایی که در این نوع گردشگری وجود دارد، مالکیت و مدیریت محلی است. به این معنا که کسب و کارها باید محلی بوده و به وسیله افراد محلی شکل گرفته باشد و این افراد در کسب و کارها مشارکت داشته باشند. به بیان دیگر، اقوام محلی برای بهره مندی باید در برنامه ریزی های مربوط به گردشگری روستایی نقش فعال داشته باشند، درغیر اینصورت جامعه محلی نمی تواند از مزایای این نوع گردشگری بهره لازم را ببرد.

وی اعلام کرد: البته، در بحث گردشگری روستایی اجتماع محور الزامات دیگری وجود دارد که مشارکت مردم و نهادهای محلی در برنامه ریزی و مدیریت مهمترین آنهاست. پیش احتیاج این مشارکت توانمندسازی جامعه محلی است تا بتوانند مشارکت موثری داشته باشند که در این زمینه نقش آموزش مطرح است. ضمن اینکه رویکردی در این میان حائز اهمیت است که مفهوم پایداری را در خود جای دهد.

تجربه گردشگری روستایی در سطح جهان

رضوانی با اشاره به تجربه های پیروز کشورهای مختلف جهان در گردشگری روستایی، توضیح داد: کشورهای اروپایی به این گردشگری نگاه ویژه ای داشته و با رونق این نوع گردشگری توانسته اند در اقتصاد محلی روستاها عایدی مستقیم ایجاد نمایند که این کارکرد در تتازه حیات منطقه ها روستایی در اروپا نقش موثری داشته است. علاوه براین، سبک نوین این گردشگری تحت عنوان مزرعه های شادی چند سال است که در چین مطرح شده و توانسته عایدی بالایی برای منطقه ها روستایی ایجاد کند و مورد توجه گردشگران نیز قرار گرفته است.

ویلاها و خانه های دوم معضل گردشگری روستایی در ایران

وی ادامه داد: با وجود اینکه این گردشگری در ایران سابقه زیادی دارد، اما این نوع گردشگری در آن معنای خاص خود که راجع به آن صحبت شد، بعد از انقلاب در کشور توسعه پیدا نموده است. البته این گردشگری در ایران بیشتر در قالب خانه های دوم مورد توجه قرار گرفته که به نوعی الگوی گردشگری ناپایدار محسوب می گردد و متاسفانه در سال های گذشته توسعه یافته است. اما با این حال، در برنامه چهارم توسعه، به گردشگری روستایی با الگویی پایدار نیز توجه شده و بر اساس آن روستاهای هدف گردشگری و منطقه ها نمونه گردشگری مطرح شده است که اقدام مثبتی تلقی می گردد. در چند سال اخیر توسعه اقامتگاه های بومگردی فرصت خوبی را برای گردشگری در منطقه ها روستایی ایجاد نموده و در مجموع تجربه نسبتا پیروزی در این حوزه تلقی می گردد. بعلاوه، گردشگری کشاورزی که تا کنون مورد غفلت واقع شده بود، خوشبختانه مورد توجه قرار گرفته و شرایط خوبی در کشور پیدا نموده است.

رضوانی عنوان نمود: نکته مهمی که در گردشگری روستایی باید مورد توجه قرار گیرد بحث پایداری الگوهای گردشگری است. بر این اساس، الگوهای گردشگری از لحاظ پایداری اجتماعی، مالی و زیست محیطی به دو دسته کلی تقسیم می شوند. دسته نخست الگوی ویلاسازی و خرید و تملک خانه های دوم در منطقه ها روستایی است که متاسفانه بدون برنامه و مدیریت در حال توسعه است که نه تنها به ایجاد اشتغال در روستاها و عایدی روستایی یاریی ننموده بلکه، باعث تخریب محیط زیست روستاها نیز شده است.

وی ادامه داد: البته همین الگوی گردشگری در کشورهای اروپایی به علت کنترل و مدیریت صحیح به صورت پایدار شکل گرفته است. به این معنا که خانه های دوم در داخل بافت روستاها و با ترمیم خانه های قدیمی شکل گرفته است، اما در کشور ما خانه های دوم عمدتا در خارج از بافت روستاها و در عرصه های طبیعی و جنگلی توسعه پیدا نموده و آثار نامطلوبی برجا گذاشته که البته در چند سال اخیر با کنترل این پدیده آثار نامطلوب آن کاهش یافته است.

تاب آوری و توسعه پایدار

رضوانی اظهار کرد: الگوی دوم، بومگردی، گردشگری کشاورزی و گردشگری تاریخی-فرهنگی است که به طور نسبی در کشور پیروز بوده و توانسته با ایجاد اشتغال و عایدی، حیات روستایی را احیا کند. تجارب پیروز و مثبتی در این زمینه در کشور وجود دارد که ضروری است فراگیر شده و در کشور توسعه پیدا کند. ضمن اینکه، ضروری است متوجه این موضوع باشیم که این نوع گردشگری جایگزین دیگر فعالیت های روستایی نیست و نباید باشد؛ بلکه باید مرتبط و مکمل سایر فعالیت های روستایی و در راستای تقویت زنجیره ارزش سایر فعالیت های روستایی به وجود بیاید.

وی تاکید نمود: در چنین شرایطی گردشگری روستایی پایداری و تاب آوری بیشتری خواهد داشت. به این معنا که، اگر در زمانی، بحران طبیعی یا انسانی پیش بیاید، آسیب هایی که کسب و کارهای مرتبط با این نوع گردشگری خواهند دید به علت اینکه در برنامه ریزی ها یک فعالیت مکمل در نظر گرفته شده اند و نه جایگزین، کمتر خواهد بود.