بحران فرمانروایان بچه ننه در ایران

به گزارش وبلاگ فروش، اما بعد از داریوش یکم، کار تربیت ولیعهد ها کمی با مشکل روبه رو شد؛ آن ها بیشتر دوران کودکی و نوجوانی خود را در حرمسرا و نزد مامانشان می گذراندند؛ این مسئله به خودی خود، آن ها را از شناخت بهتر جامعه و فراگیری فنون حکومت داری بازمی داشت.

بحران فرمانروایان بچه ننه در ایران

جواد نوائیان رودسری| تأسیس و زوال حکومت ها در تاریخ، تابع عوامل متعددی بوده است که هر کدام از آن ها به نوبه خود، نقشی در این فرایند داشته اند. مطالعه بر آغاز و انجام دودمان های فرمانروایی در ایران، یکی از شیرین ترین و البته عبرت آموزترین بخش های مطالعات تاریخی است.

در میان همه عواملی که آغاز و انجام سلسله های حکومتی را رقم می زنند، می توان نقاط مشترکی را یافت که در اغلب موارد، سهمی اساسی در پیدایش یا زوال ایفا کرده اند و بچه ننه بودن یکی از نقاط مشترک در شتاب دادن به پدیده زوال، در اغلب حکومت های ایرانی است.

جالب است که این مسئله، ربطی به دوره تاریخی هم ندارد و از چندهزار سال قبل، قابل بررسی و ردگیری است. اگر در این باره تردید دارید، حتما نوشتار پیش رو را مطالعه بفرمایید.

ولیعهد های نُنُر در ایران باستان!

قصه سقوط دودمان ها بر اثر فرمانروایان بچه ننه، از ایران باستان آغاز می شود. مثلاً وقتی حکومت هخامنشیان را بررسی می کنید، می بینید که افرادی نظیر کورش و داریوش با اتکا به توانمندی های خودشان، دست به کشورگشایی و لشکرکشی می زدند و البته، پیروز هم بودند.

اما بعد از داریوش یکم، کار تربیت ولیعهد ها کمی با مشکل روبه رو شد؛ آن ها بیشتر دوران کودکی و نوجوانی خود را در حرمسرا و نزد مامانشان می گذراندند؛ این مسئله به خودی خود، آن ها را از شناخت بهتر جامعه و فراگیری فنون حکومت داری بازمی داشت.

افزون بر این، رقابت میان خانم ها در حرمسرا، برای به تخت نشاندن آقازاده خودشان، راه را برای ارتکاب به جنایت فراهم می کرد. پریزاد، همسر داریوش دوم، یکی از این افراد بود که برخی از مورخان، اقدامات او را دلیل زوال حکومت هخامنشیان می دانند.

این شرایط در دوره ساسانی به مراتب خطرناک تر شد. از اواسط این دوره و به ویژه بعد از انوشیروان، فرمانروایان دودمان ساسانی، عموماً وابسته به مادران و حرمسرا بودند و توقعشان از مسائل حکومت داری، همسنگ توقعی بود که از مادرشان داشتند؛ این که سخت نباشد، خودش به صورت اتوماتیک همه کار ها را سامان دهد و البته، عیش آن ها را منغّص نکند!

کار درگیری و کشت و کشتار در دربار ساسانی تا آن جا پیش رفت که در سال های پایانی عمر این دودمان، طی چهارسال، 14 فرمانروا بر اریکه قدرت تکیه زدند و، چون پسر کم آوردند، دختران را به پادشاهی رساندند.

جانشینان نامتعادل

درباره نامتعادل بودن ولیعهد های تحت تربیت حرمسرایی، در هزاره اخیر تاریخ ایران، اطلاعات کامل و جامع تری داریم. می دانیم که پرورش جانشین ها، در شرایطی که آن ها هیچ تلاشی برای کسب قدرت از خود نشان نداده بودند، در کنار رفتار های توام با حسادتی که در حرمسرا ها رایج بود، ولیعهد ها را مبدل به افرادی نامتعادل و البته بسیار خوشگذران می کرد.

شاه صفی، جانشین شاه عباس یکم، یکی از این افراد بود که در قتل و شکنجه بدون دلیل، به نمادی در تاریخ ایران تبدیل شد. او که دیرزمانی را در حرمسرا سپری کرده بود و اجازه ورود به عرصه فعالیت های حکومتی را نداشت، سیاست آدمکشی برای لذت را پیش گرفت و به شهادت بسیاری از جهانگردان اروپایی، طبعی کاملاً نامتعادل داشت.

شاه سلیمان صفوی نیز چنین بود و مشهور است که به کوچک ترین بهانه، دستور بریدن سر افراد را می داد و از این کار احساس قدرت و لذت می کرد. پیش از صفویان و به ویژه در دوره حاکمیت سلجوقیان که حکومت را به صورت ملوک الطوایفی اداره می کردند، شرایط تربیتی ولیعهد ها بدتر بود؛ ملکشاه سلجوقی که از او با عنوان مقتدرترین فرمانروای دودمان سلجوقیان یاد می شود و از موهبت وزیری مانند خواجه نظام الملک توسی برخوردار بود، فکری برای تربیت درست جانشین خود برنداشت!

ترکان خاتون، همسر وی در تلاش بود که فرزند خودش را جانشین ملکشاه کند و این مسئله به زد و خورد های ویرانگری انجامید که دودمان سلجوقیان را به فنا داد و قلمرو بزرگ آن ها را تجزیه کرد. سلطان سنجر سلجوقی هم نتوانست از مسائل ناشی از تربیت در حرمسرا رها شود.

آل بویه، با آن همه اقتدار و تلاش برای تقویت فرهنگ ایرانی، در نیمه راه گرفتار فرمانروایان بچه ننه شدند. به طوری که وقتی سلطان محمود غزنوی قصد تصرف مستملکات آن ها را کرد، عملاً چیزی در چنته نداشتند که بتوانند با تکیه بر آن، خودشان را از مخمصه ای که گرفتارش شده بودند، نجات دهند.

در واقع، پس از مرگ عضدالدوله دیلمی، کار به دست ولیعهد های تربیت شده در حرمسرا افتاد و این به معنای آن بود که اداره مملکت عملاً در دست فرمانروا نیست و این وزرا، لَلِه ها و البته بانوان حرمسرا بودند که تکلیف فرمان های حکومتی و مشخص والیان را معلوم می کردند.

منبع: روزنامه خراسان

منبع: فرادید

به "بحران فرمانروایان بچه ننه در ایران" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "بحران فرمانروایان بچه ننه در ایران"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید